به گزارش " بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت"مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بخشی از کتاب «هویزه، آخرین گام‌های اشغالگر» از مجموعه کتاب‌های «روزشمار جنگ ایران و عراق» حوادث این روز را این گونه بیان می‌کند:

دوشنبه 26 آبان 1359، 8 محرم 1401، 17 نوامبر 1980

عراق در ادامه فشار بر شهر سوسنگرد، با چند تانک تا ده متری مسجد جامع پیشروی کرد که با انهدام این دو دستگاه، حمله متوقف شد.

با شدیدتر شدن حملات، تدارکات و پشتیبانی قطع و به دنبال آن آمار شهدا و مجروحین بیشتر شد.

واحد عملیات سپاه سوسنگرد وضعیت شهر را در ساعت 10 صبح چنین گزارش می‌کند : جنگ تن به تن در غرب شهر ادامه دارد. سپاه آخرین گلوله‌ها و مهمات خود را مصرف کرده است. زخمی‌ها در مسجد انباشته شده‌اند و بچه‌ها به یکدیگر وصیت می‌کنند.

از سوی دیگر از اولین ساعات روز (در چارچوب عملیات ذکر شده در قبل) حمله نیروهای خودی به خط مقدم و نیز اجرای آتش روی عقبه های دشمن شروع و تعدادی از تانک‌های دشمن توسط هلی‌کوپترهای هوانیروز منهدم شدند. گزارش‌ها حاکی از دستپاچگی و به هم ریختگی نیروهای عراقی است که پی آن در ساعت 11، 8 تانک‌های عراقی، از سوسنگرد گریخته و تا پل کرخه کور عقب نشینی و از آن عبور کردند.

خبر تهاجم موفق خودی، به مدافعین شهر رسید. در ساعت 30 / 13، حلقه محاصره شکسته می‌شود. نیروهای خسته شهر که ثمرات مقاومت خود را می‌بینند، همپای نیروهای کمکی به پاکسازی شهر می‌پردازند. دشمن با به جا گذاردن تعدادی کشته و زخمی و دادن 45 اسیر عقب نشینی می‌کند.

در این عملیات موفق آمیز، غنائم بسیاری بدست آمده و تجهیزات بسیاری نیز از دشمن منهدم شد. از سوی دیگر، علاوه بر مقرهای نظامی، بازار شهر، بیمارستان، جهادسازندگی و بسیاری از منازل مسکونی خسارات فراوانی دیدند.

نتیجه بدست آمده نشان می‌دهد، نیروی دشمن تنها از لحاظ نیروی انسانی و ادوات جنگی نسبت به نیروی خودی برتری داشته، در عین حال از لحاظ روحیه در وضع نامناسبی به سر می‌بردند.

آزادی سوسنگرد سکوت رسانه ای

در پی شکست سریع و غیر منتظره عراق در سوسنگرد، رسانه های خبری جهان ناباورانه، با این رویداد برخورد کردند و به همین خاطر در این زمینه به سکوت فرو رفتند.

بخش عربی رادیو لندن در ساعت 30 / 16 از بغداد گزارش داد: اگر عراقی‌ها شهر سوسنگرد را به تصرف خود در بیاورند، می‌توانند از ناحیه شمال ارتباط اهواز را با سایر نقاط ایران قطع کنند که دور نمای آن بسیار خطرناک‌تر از آنچه خواهد بود که تا کنون پیش بینی شده است.

همین رادیو در ساعت 30 / 20 به نقل از رویترز می‌گوید : سوسنگرد از نظر سوق الجیشی برای عراقی‌ها اهمیتی ندارد و دلیل تمرکز نیروهای عراقی در سوسنگرد شکستن روحیه نیروهای ایرانی است.

رادیو لندن و آسوشیتدپرس و سایر رسانه های خبری دربارهٔ اوضاع سوسنگرد با اشاره به اینکه جنگ خلیج فارس وارد نهمین هفته خود می‌شود، خبر دادند که نیروهای ایران و عراق به خونین‌ترین و شاید حساس‌ترین مرحله جنگ رسیده‌اند. عراق ادعا کرده است 700 ایرانی را در این شهر به قتل رسانده است.

جنگ سوسنگرد به دلایل تاکتیکی و استراتژیکی دارای اهمیت است. از نظر استراتژیکی، در صورتی که عراق سوسنگرد را بگیرد راه را برای حمله گاز انبری به اهواز باز خواهد کرد.

نیروهای عراقی اهواز را زیر آتش توپخانه سنگین خود گرفته‌اند. در حالی که آبادان کاملاً به محاصره درآمده، عراق توجه خود را به اهواز معطوف کرده است. تصرف اهواز راه را برای کنترل بقیه استان خوزستان و چاه‌های نفت آن باز خواهد کرد.

دست‌های پنهانی که باید قطع گردند

رئیس جمهور، بنی صدر، در مصاحبه با تلویزیون مجارستان گفت : ارتش ایران شدیداً تقویت شده و آماده است ضربه مهلکی به نیروهای عراقی وارد آورد. نیروهای تازه نفس به ارتش پیوسته‌اند و ما قادریم محاصره آبادان را بشکنیم. در حال حاضر مشغول تضعیف تاکتیکی دشمن هستیم و زمان حمله را تعیین خواهیم کرد. ما مجهز به وسایل جنگی جدیدی هستیم که بزودی در خدمت ارتش قرار می‌گیرد.

وی در مصاحبه با روزنامه انقلاب اسلامی گفت : از مدت‌ها قبل از اینکه عراق به تهران حمله هوایی کند، معلوم بود نقشه های حساب شده ای در کار است و من به دفعات برای امام نوشته و گفته‌ام … منتهی این نقشه‌ها چگونه به اجرا درمی آیند و باچه دست‌هایی؟ آن دست‌ها است که باید قطع گردد تا مردم راحت شوند.

در این باره، روزنامه کویتی الرای العام می‌نویسد : نبرد بر سر قدرت بین رهبران ایران و خیابان‌ها و بازار کشیده شده و در حالی که ایران در آغاز جنگ، در مورد سقوط رژیم عراق شرط بندی می‌کرد، اکنون به این نتیجه رسیده که جنگ کنونی نه تنها موجب استحکام هرچه بیشتر رژیم عراق شده، بلکه اقدامات مبارزاتی را برای کسب قدرت بین ریاست جمهوری و نخست وزیر و سایر ارگانهای موثر ایران علنی و تشدید نموده است.

آموزش نظامی برای یک جنگ طولانی

طه یاسین رمضان، معاون نخست وزیر و فرمانده ستاد ارتش خلق عراق، تدابیر کشورش را برای تامین نیروی انسانی مورد نیاز جبهه چنین تشریح کرد : تاکنون 45 هزار عراقی دوره آموزش خود را طی کرده‌اند و برای دفاع از شهرها به ارتش خلق پیوسته‌اند. این عده به خاطر آموزش و کارایی خود برای یک جنگ طولانی آماده شده‌اند. آن‌ها هزاران تن هستند و اکنون صدها تن در کنار ارتشیان عراق در جبهه و عده زیادی خواهان شرکت در جنگ هستند.

خبرنگار بی بی سی گزارش داد : مردم بغداد در برابر ادعاهای مقامات این کشور دچار تردید توأم با دلهره و وحشت شده‌اند، زیرا مردم عراق می‌گویند بنا به ادعای مقامات رسمی و نظامی کشورشان نیروهای عراقی تا امروز 432 فروند هواپیمای جنگی ایران را سرنگون ساخته‌اند، در حالی که گزارش مؤسسه نظامی بین‌المللی بر این واقعیت تاکید دارد که ایرانی‌ها پیش از شروع جنگ جاری کلاً 445 فروند هواپیمای جنگی داشته‌اند که تقریباً نیمی از این رقم قابل استفاده رزمی بوده‌اند. حال چگونه می‌شود از این رقم، یعنی حدود 222 فروند هواپیمای قابل استفاده در جنگ، 432 فروند سرنگون شده باشد.

رادیو صوت الجماهیر می‌گوید: امروز قرار دادی برای انجام امور مخابراتی بین رژیم عراق و یک شرکت فرانسوی منعقد شد که احتمالاً می‌تواند در بالا بردن توان نظامی تأثیر بگذارد.

رسانه های خبری از خرید هواپیما های میراژ فرانسه توسط عراق و کمک کویت در زمینه مواد غذایی خبر دادند.

خبرگزاری رویترز در زمینه تحویل هلی‌کوپترهای ایتالیایی خریداری شده توسط ایران گزارش داد : این کشور، به خاطر مسئله گروگان‌های امریکایی از تحویل پنجاه هلی‌کوپتر غول پیکر شنوک به ایران همچنان خودداری می‌کند و بر اساس سیاست ایتالیا تنها در صورت آزادی گروگان‌ها، هلی‌کوپترها تحویل ایران خواهند شد.

تشکیل کنفرانس سران کشورهای عربی در امان، پایتخت اردن

جناح کشورهای عربی دوست عراق در تلاشند تا با بهره گیری از این گردهمایی، کشورهای شرکت کننده در کنفرانس ر ا به حمایت از صدام ترغیب کنند.

سوریه خواستار به تعویق انداختن کنفرانس سران بر اثر اختلافات درباره جنگ ایران و عراق شد. لیبی، یمن دمکراتیک، لبنان، سازمان آزادی‌بخش فلسطین با به تعویق انداختن این کنفرانس موافقت کرده‌اند، در عین حال مقامات مسئول اردن می‌گویند که شانزده کشور عربی آمادگی خود را برای شرکت در کنفرانس به اضافه عربستان و عراق نشان داده‌اند. یاسر عرفات مذاکراتی را با ملک خالد شاه عربستان انجام داده است تا موافقت سعودی‌ها را برای تعویق کنفرانس جلب کند.

این در حالی است که شاذلی قلیبی، دبیر کل جامعه که در عربستان است، نسبت به تشکیل کنفرانس ابراز امیدواری کرده است.

مجله ژون آفریک وضعیت سیاسی منطقه را چنین بررسی می‌کند: اوضاع منطقه خلیج فارس بسیار آشفته و کلیه پیوندها از میان رفته است.

در همین زمینه معاون وزیر دفاع اسرائیل می‌گوید : موضع اسرائیل امروز بهتر از همیشه است و علت آن، حصول صلح با مصر و از هم پاشیدگی صفوف دشمنان ما در خط مقدم جبهه است. سوریه در لبنان درگیر است و مناسباتش با اردن بدتر شده، عراق خود را درگیر جنگ فرساینده با ایران کرده است … او از اینکه امریکا ظاهراً نمی‌تواند از خود دفاع کند و در جایی که جهان کمونیست رو به تقویت است، میل به دفاع از خود را هم ندارد، متأسف است …

در ادامه رادیو لندن نیز از قول فرانک باربر یکی از کارشناسان امور بین‌الملل اعلام می‌دارد : بنی صدر می‌گوید:

که اگر موضوع گروگان‌ها فوراً حل نگردد، استفاده از کمک‌های خارجی بسیار دیر خواهد بود و تأثیر چندانی به جای نخواهد گذاشت. کاملاً روشن است که ایران با کمبود سوخت، اسلحه، گلوله، توپ و ارز مواجه است. در صورتی که دولت ایران بتواند مشاجرات خود را با امریکا خاتمه دهد، حداقل پاره ای از این مشکلات تخفیف خواهند یافت. تندروهای مذهبی که آمریکا را شیطان بزرگ خوانده‌اند، بازنده اصلی مشاجرات ایران و امریکا خواهند بود.

اگر شهید هم می‌شدم، خیالم راحت بود که سوسنگرد آزاد شده است

شهید تجلایی در آخرین روز حضور در سوسنگرد و قبل از اعزام به تهران برای معالجه، می‌نویسد : به من خبر دادند که نیروهای کمکی در نزدیکی شهر هستند. ولی ما باور نمی‌کردیم تا اینکه نزدیکی‌های ظهر به اتفاق برادران به طرف جاده رفتیم. در این موقع نیروهای سپاه را که در جاده پیش می‌آمدند، دیدیم. این لحظه گفتنی نیست که از خوشحالی همه … دعا می‌کردند و شکر خدا را به جای می‌آوردند؛ همدیگر را در آغوش می‌کشیدند و گریه می‌کردند، البته گریهٔ خوشحالی. هوانیروز و توپخانه ارتش و سپاه پاسداران تانک‌های دشمن را در محور کرخه کور منهدم کرده بودند. آسمان را دود و آتش گرفته بود. شروع به پاکسازی شهر نمودیم و نیروهای پراکندهٔ بعثی را کشته یا دستگیر کردیم. در این روز من از قسمت پا تیر خوردم.

اگر در این لحظه این تیر به جمجمه‌ام هم می‌خورد، ناراحت نبودم، چون با خیال راحت شهید می‌شدم، زیرا دیگر سوسنگرد آزاد شد.

ولی این مزدوران، این بعثی‌های امریکایی که آلت دست اربابان امریکایی و روسی خود هستند، نمی‌دانند که این ملت با وعده ای که خداوند متعال و مهربان به مستضعفان داده، شکست نخواهد خورد و ما تا سرنگونی رژیم بعثی عراق خواهیم جنگید؛ و اما در آخر گزارشم از مسئولین کشور می‌خواهم که علت نارسایی‌ها و مهم‌تر از همه علت نرسیدن کمک در روزهای قبل از محاصره سوسنگرد و دلیل عمل نکردن توپخانه ارتش را بررسی کنند.
 

عملیات آزاد سازی سوسنگرد:

محدوده زمانی: 1359/8/26
عملیات سوسنگرد با تلاش سپاه، ارتش ،ستاد جنگهای نامنظم آغاز شد.
دستاوردها: این عملیات با پیروزی ایرانیان وبیرون راندن عراقیها تا پشت دیوارهای غربی شهر به پایان رسید .

عراق علاوه بر خسارات مالی 750 کشته و زخمی و 45 اسیر داشت.